Tarafta iradi değişiklik – HMK Madde 124
(1) Bir davada taraf değişikliği, ancak karşı tarafın açık rızası ile mümkündür.
(2) Bu konuda kanunlarda yer alan özel hükümler saklıdır.
(3) Ancak, maddi bir hatadan kaynaklanan veya dürüstlük kuralına aykırı olmayan taraf değişikliği talebi, karşı tarafın rızası aranmaksızın hâkim tarafından kabul edilir.
(4) Dava dilekçesinde tarafın yanlış veya eksik gösterilmesi kabul edilebilir bir yanılgıya dayanıyorsa, hâkim karşı tarafın rızasını aramaksızın taraf değişikliği talebini kabul edebilir. Bu durumda hâkim, davanın tarafı olmaktan çıkarılan ve aleyhine dava açılmasına sebebiyet vermeyen kişi lehine yargılama giderlerine hükmeder.
HMK Madde 124 Gerekçesi
Maddeyle, davacının davalı tarafın açık rızası ile taraf değişikliği yapabileceği; yani görülmekte olan davanın davalısından bir başka kişiye davayı yöneltip, yeni davalıya karşı yürütmesi imkanı, maddi hukuk esasları çerçevesinde öngörülmüştür. Açık rızadan söz edilmek suretiyle, hakimin davalı tarafa taraf değişikliği konusunda, rızasının bulunup bulunmadığı hususunu açıkça sorması esası da düzenlenmiş olmaktadır.
Dava açıldıktan sonra davacı, davalı ve mahkemeyi içine alan üçlü ilişkide, tarafların belli hususlardaki değişikliklere dair hallere karşı rızaları aranmaktadır. Ancak yargı kararlarında, temsilcide yanılma veyahut maddi hatadan kaynaklanan yanılma olarak nitelenen durumlarda, usul ekonomisi ilkesinin zedelenmesi de engellenerek, karşı tarafın rızası aranmadan taraf değişikliğine izin verilebilmektedir.
Bazen davacı tüm özeni göstermiş , tüm araştırmalarını yapmış olmasına rağmen dava açacağı kişiyi doğru tespit edememiş olabilir. Nitekim uygulamada temsilcide yanılma olarak nitelenen durumlarda, bu haklı bir yanılma kabul edilerek, diğer tarafın rızası aranmadan yargılama gerçek muhataba karşı yürütülmektedir. Aynı şekilde, yanılma, diğer tarafın davranış ya da işlemlerinden veya hukuki ilişkinin karmaşık niteliğinden kaynaklanabilmektedir.
Dördüncü fıkrada, taraf değişikliğinin ne anlama geldiği ve nasıl yapılacağı belirtilmiştir. Taraf değişikliği, hem karşı tarafın yanlış hem de eksik gösterilmesini kapsamaktadır. Eğer bu yanılgı üçüncü fıkra kapsamında açıklandığı üzere kabul edilebilir bir yanılgıya dayanıyorsa, hakim sadece kabul edilebilir yanılgıyı araştıracak, bunun dışında karşı tarafın rızasını aramadan taraf değişikliği talebini kabul edecektir. Bu şekilde taraf değişikliğinde, davanın tarafı olmaktan çıkarılan kimse, eğer hatalı şekilde kendisine dava açılmasına sebebiyet vermemişse lehine yargılama giderlerine hükmedilecektir. Zira, ortaya çıkan durumdan bir kusuru olmadığı gibi, aslında muhatap olmaması gereken bir yargılamayla uğraşmak durumunda kalmıştır.
Davada Taraf Değişikliği
Davada taraf değişikliği, davacı veya davalının yerine bir ya da birden fazla kişinin geçerek davaya bu kişiler tarafından veya onlara karşı devam edilmesidir.
Bu değişiklik KANUNEN veya İRADİ olarak gerçekleşebilir.
HMK md. 124 kapsamında değineceğimiz hali iradi taraf değişikliğidir.
-DAVADA İRADİ TARAF DEĞİŞİKLİĞİ
Davada iradi taraf değişikliği, görülmekte olan bir davada asıl tarafın davadan çıkarak onun yerine bir üçüncü kişi veya kişilerin yeni taraf olarak katılması anlamına gelir. Bu durum genellikle dava dilekçesinde tarafın yanlış gösterilmesi durumunda meydana gelebilmektedir.
Hmk’ya göre iradi taraf değişikliği kendi içerisinde iki başlıkta incelenmektedir.
1. Karşı tarafın rızasının arandığı iradi taraf değişikliği:
Hmk 124. maddenin birinci fıkrasına göre,
“Bir davada taraf değişikliği, ancak karşı tarafın rızası ile mümkündür.”
Bu halde karşı tarafın açık rızası yeterlidir. Tarafın yanlış gösterilmiş olmasının sebebi araştırılmaz. Hataya düşmüş olma veya yanılma olması aranmaz.
Karşı tarafın açık rızasıyla davacı taraf da davalı taraf da değişiklik yapılmak istenirse mevcut davacının rızası yeterli değildir. Davaya katılacak olan davacının rızası da aranmalıdır. Zira hiç kimse lehine olan davayı açmaya zorlanamaz.
2. Hakim izniyle davada iradi taraf değişikliği:
Taraf değişikliğine karşı taraf rıza gösterirse hakim iznine gerek olmayacaktır; Karşı tarafın rıza göstermediği durumlarda ise hakim izniyle taraf değişikliği yoluna gidilebilir.
Hakim izniyle taraf değişikliği de 124. maddede iki halde düzenlenmiştir.
Hakimin taraf değişikliğine izin verebilmesi için taraf değişikliği talebinin “maddi bir hatadan kaynaklanması” veya “dürüstlük kuralına aykırı bulunmaması” gerekir. Bunun dışındaki hallerde hakim taraf değişikliğine izin vermez.
Dava dilekçesinde tarafın yanlış veya eksik gösterilmesi kabul edilebilir bir yanılgıya dayanırsa, hakim karşı tarafın rızasını aramaksızın taraf değişikliği talebini kabul edebilir. Bu ikinci halde dava dilekçesi denildiğinden taraf değişikliği sadece davalı tarafta mümkündür.